مقدمه
تلاش براي بازدارندگي همه جانبه و افزايش توانمندي نظامي و دفاعي كشور ، بدون شك يكي از مهمترين محورهاي راهبرد نظامي جمهوري اسلامي ايران براي مقابله با تهديدات است ؛ به بيان ديگر ساير محورها بر اساس بازدارندگي كه يكي از مهمترين بخشهاي راهبرد دفاعي ايران به شمار ميآيد ساماندهي و اجرا ميشوند. براي بررسي اهميت و تاريخچه بازدارندگي در راهبردهاي دفاعي ايران ، جداي از تجربههاي تلخ دخالتهاي نظامي و سياسي ديگر كشورها در ايران قبل از انقلاب ، ميتوان به رخدادهاي مهمي چون تجربه هشت سال دفاع مقدس ، حملات شيميايي عراق در اين مدت و حتي قبلتر از آن حمله نظامي ايالات متحده آمريكا جهت آزادي گروگانها اشاره كرد. با توجه به اتفاقات ذكر شده و بيان تهديدهاي مختلف از سوي ايالات متحده آمريكا و اسراييل ، از يك سو هم اهميت بازدارندگي نشان داده ميشود و از سوي ديگر ضرورت اين مهم مشخص ميگردد.
پس از انقلاب اسلامي ، تلاشهاي مهمي از جمله تلاش براي افزايش توان دفاعي و آمادگي نيروها ، طراحي برنامههاي كلان براي ساخت تسليحات در داخل با توجه به اعمال تحريمهاي گسترده و كسب آموزشهاي حرفهاي و پيشرفته انجام گرديد ، اما به نظر ميرسد كه برنامه ريزي براي دستيابي به فنآوري موشكهاي پيشرفته مهمترين محور تلاشهاي ايران در زمينه افزايش بازدارندگي دفاعي بوده است.
پر واضح است كه حمله به كشوري كه داراي فنآوري موشكهاي پيشرفته است ، با پاسخهاي سريع و قاطع كشور مورد حمله قرار گرفته مواجه ميشود ، در نتيجه در صورت حمله هزينههاي زيادي بر كشور مهاجم تحميل خواهد شد و علاوه بر آن ترس از حملات موشكي مانعي هميشگي براي كشور مهاجم خواهد بود . به غير از اين موضوع، توانمندي موشكهاي دوربرد در تيررس قرار دادن تمامي مراكز حياتي و اساسي دشمن از ويژگيهاي اين نوع بازدارندگي به شمار ميرود .
بر همين اساس سرمايه گزاريهاي عظيمي در اين زمينه در سازمان دفاعي جمهوري اسلامي ايران انجام شده است و ايران توانسته است به موشكهاي فاتح ، تندر ، خليج فارس، شهابهاي 1 ، 2 و 3 و موشكهاي زلزال و قيام دست پيدا كرده است. در طول اين مدت جمهوري اسلامي ايران از يك سو با هدف نمايش توان دفاعي و بازدارندگي خود و از سوي ديگر آشكار كردن اين توانمندي در زمينه موشكي ، و بي اثر كردن تهديدات رزمايشهاي موشكي فراواني را برگزار كرده است.
يكي از اين رزمايشها ، سلسله رزمايشهاي پيامبر اعظم است كه جهت نشان دادن توانمنديها نظامي و موشكي ترتيب داده ميشود. در اين بين براي رزمايش پيامبر اعظم 7 با توجه به زمان و ماهيت برگزاري آن، اهداف خاص ديگري علاوه بر نشان دادن تواناييهاي موشكي ميتوان متصور شد كه در ادامه به بررسي آن خواهيم پرداخت .
رزمايش موشكي پيامبر اعظم 7
از اهداف اصلي اين رزمايش مقابله با تهديدات منطقهاي و جهاني ، مقابله با تحريمهاي جديد آمريكا و اروپا ، نشان دادن توانايي موشكي ايران به كشورهاي تهديد كننده و افزايش آمادگي براي حملات تلافي جويانه به پايگاههاي نظامي كشورهاي فرامنطقه در صورت حمله به ايران بود .
در اين رزمايش براي اولين بار از بخشي از تواناييهاي منحصر به فرد موشكي ايران رونمايي شد، در اين رزمايش مورد هدف قرار گرفتن پايگاههاي شبيه سازي شده دشمن ، توسط موشكهاي پيشرفته ايران براي نخستين بار اتفاق افتاد . در رزمايشهاي گذشته ، از توانايي موشكهاي شهاب 1، 2 و 3 ، فاتح ، تندر و خليج فارس استفاده شده بود، اما در اين رزمايش براي اولين بار از موشكهاي پيشرفته زلزال و قيام كه جز آخرين دستآوردهاي صنايع دفاعي كشور هستند براي تخريب پايگاههاي نظامي كشورهاي فرامنطقه استفاده شد .
از ديگر محورهاي اين رزمايش مهم ، استفاده از موشكهاي بالستيك رادارزن و بمب افكنهاي بدون سرنشين بود . طراحي و ساخت موشكهاي بالستيك رادارزن، از چندي قبل در اولويت وزارت دفاع و پشتيباني قرار گرفته است كه هم اكنون كارهاي تحقيقاتي آن به پايان رسيده است . موشكهاي بالستيك رادارزن موشكهايي هستند كه با هدف مقابله با پدافند دفاعي دشمن طراحي شدهاند . اين موشك توانايي شناسايي هرگونه تشعشعات و سيگنالهاي راداري دشمن را داشته و با سرعتي بيش از سه برابر سرعت صوت حركت ميكند ، اين موشك سيصد كيلومتر برد دارد كه قرار است در آينده افزايش يابد .
تحليل رزمايش عظيم پيامبر اعظم 7
هدف اصلي جمهوري اسلامي ايران از سرمايه گذاري در صنعت موشكي ، منصرف كردن كشورهاي متخاصم از حمله نظامي به ايران و بالا بردن ضريب بازدارندگي و دفاعي كشور است . در اين چارچوب برگزاري رزمايشهاي نظامي ، و بالاخص رزمايشهاي موشكي همچون پيامبر اعظم 7 ، با هدف نشان دادن توانايي ايران در حوزه موشكي و در نتيجه افزايش بازدارندگي در مقابل تهديدات صورت گرفت. در واقع برگزاري اين رزمايشهاي نظامي ، در چارچوب رقابت و خصومت موجود بين جمهوري اسلامي ايران و ايالات متحده آمريكا و با هدف افزايش بازدارندگي در مقابل تهديدات روز افزون تجريه و تحليل ميگردد. در چارچوب گفته شده ايران توانسته است در مقابله با تهديدات آمريكا و رژيم صهيونيستي سطح بالايي از بازدارندگي را ايجاد كند و در جريان رقابت و خصومت موجود ، با درك اهميت راهبردي توان موشكي در افزايش بازدارندگي توانسته به تواناييهاي قابل توجهي دست يابد .
در حالي كه دور جديد تحريمهاي جديد مالي و نفتي جمهوري اسلامي ايران به تازگي آغاز شده است ، برگزاري اين چنين رزمايشهايي باعث افزايش نگرانيها درباره انتقال جريان نفت ميشود و به طور آشكار اين پيام را منتقل ميكند كه امنيت انرژي بدون ايران پايدار و با ثبات نخواهد بود علاوه بر اين ، يكي ديگر از اهداف اين رزمايش انتقال اين پيام به ساير كشورهاي خاور ميانه است كه هرگونه سرمايه گذاري در عرصه پدافند موشكي از سوي كشورهاي منطقهاي و فرا منطقهاي ، نميتواند توان موشكي ايران را تضعيف كند، آخرين پيامي كه از اجراي اين رزمايش دريافت ميشود اين است كه هرگونه حمله به ايران با پاسخ سريع و گسترده به پايگاهها و منافع كشور مهاجم در سراسر منطقه مواجه خواهد شد.
رژيم صهيونيستي و در كنار آن ساير كشورها عربي منطقه به رهبري ايالات متحده آمريكا تصميم دارند تا مقابله با اقدامات موشكي ايران را در مقابل اين اقدامات در دستور كار خود قرار دهند.
بي اثر كردن توانايي موشكي و در نتيجه وارد كردن آسيبهاي جدي به سطح بازدارندگي تهران هدف اصلي اين اقدامات به شمار ميرفت كه تضعيف ديپلماسي ايران به ويژه در عرصه هستهاي و تضعيف تواناييهايش براي حملات تلافي جويانه در پاسخ به حمله نظامي پيش دستانه هدف نهايي كشورهاي متخاصم است.
اقدامات كاملاً هماهنگ رژيم صهيونيستي، ايالات متحده آمريكا و كشورهاي عربي، تماماً براي تضعيف توان موشكي و در نتيجه بازدارندگي جمهوري اسلامي ايران در اين زمينه است. به طور مثال دولت ايالات متحده آمريكا سامانه بسيار پيشرفته دفاع هوايي « تاد » را براي افزايش ضريب دفاع هوايي كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس، به ارزش حدود هفت ميليارد دلار به امارات متحده عربي تحويل داده است اين سامانه با نام كامل « پايانه دفاع منطقهاي با ارتفاع زياد »( Terminal High Altitude Area Defence ) يا (THAAD) توانايي بسيار زيادي در مقابله با حملههاي موشكي دارد؛ در جايي ديگر دولت آمريكا مدتي قبل براي اولين بار براي مقابله با موشكهاي ايران در كشورهاي حاشيه خليج فارس با نصب «سامانه موشكي پاتريوت»يا(Patriot Missiles Defence System) موافقت كرد؛ و در نهايت امروز نيز اخباري از راه اندازي سپر دفاع موشكي در كشورهاي خليج فارس به گوش ميرسد علاوه بر راه اندازي اين سپر، آمريكا چند كشتي پيشرفته معروف به «ايجيس» كه توانايي مقابله با حملات موشكي را دارند به خليج فارس فرستاده است. اشاره به سامانه دفاع هوايي مستقر در تركيه كه بخشي از سپر دفاع موشكي ناتو در اروپاست نيز در كنار اين سامانه هوايي ضروري به نظر ميرسد، در واقع چندي پيش اين سامانه در تركيه فعال شده و قرار است ديگر بخشهاي آن نيز كه در كشورهاي ايتاليا، اسپانيا و برخي كشورهاي اروپاي شمالي است تا سال 2018م فعال و عملياتي شوند.
در سالهاي گذشته، ايالات متحده آمريكا با ارسال سامانههاي دفاع هوايي و رادارهاي فوق پيشرفته « ايكس – باند » به شدت به دنبال تقويت توان دفاعي رژيم صهيونيستي بوده و در واقع مهمترين اقدام آمريكا در اين باره ، تلاش براي ايجاد سامانهاي دفاعي در رژيم صهيونيستي است كه با اين كار توانسته است توانايي اين رژيم را در مقابله با تهديدهاي موشكي بالا ببرد در همين راستا در سال 2010 ميلادي اعلام شد كه دولت آمريكا در منطقه خاورميانه با توجه به ناتواني سامانههاي دفاع موشكي خود، بدنبال ايجاد سامانه دفاعي جديد و كارآمد است كه قرار است در صورت افزايش كارآيي، اين سامانه در رژيم صهيونيستي نصب گردد.
با توجه به موارد و مثالهاي گفته شده، دشمني و رقابت خاصي در عرصه نظامي در منطقه خاورميانه، به خصوص در عرصه توان موشكي و پدافند موشكي بين ايران و آمريكا مشاهده ميشود. پرواضح است كه دولت آمريكا و متحدانش در منطقه با گسترش سامانه دفاعي در جريان اين رقابت ميكوشند تا از عمق و ميزان بازدارندگي ايران بكاهند. اهداف اصلي اين امر به ترتيب تضعيف توان نظامي جمهوري اسلامي ايران، پايين آوردن قدرت چانه زني در عرصه ديپلماتيك و نهايتاً كاهش توان مقابلهاي و تلافي جويانه در برابر حملات احتمالي ميباشد.
اما در طرف مقابل، جمهوري اسلامي ايران سعي ميكند تا اين تهديدات را به هر نحوي خنثي كند، به طور مثال سعي در افزايش توان موشكي خود با ايجاد خريد سامانههاي تدافعي است ، كه تلاش ايران براي خريد سامانه دفاع هوايي اس 300 از روسيه دقيقاً با همين هدف در اولويتهاي اصلي جمهوري اسلامي ايران قرار گرفته است. البته بايد خاطر نشان كرد كه لغو قرار داد خريد سامانه «اس 300» از روسيه، در پي فشارهاي آمريكا و رژيم صهيونيستي، باعث شده است تا وزارت دفاع جمهوري اسلامي ايران ساخت نمونه داخلي «اس 300 » را با نام « باور 373 » در دستور كار خود قرار دهد، كه تواناييهاي بسياري براي مقابله و مواجهه با حملات هوايي دارد و كاملاً ميتواند از لحاظ كارايي با نمونه روسي خود برابري كند.